มนุษย์ทุกคนที่มีชีวิตอยู่ในปัจจุบันสามารถอ้างสิทธิ์ในการเชื่อมโยงบรรพบุรุษร่วมกันกับมนุษย์บางคนได้ มนุษย์โฮมินินรวมถึงมนุษย์สมัยใหม่ เผ่าพันธุ์มนุษย์ที่สูญพันธุ์ไปแล้ว และบรรพบุรุษของเราทั้งหมด
การค้นพบซากโฮมินินเมื่อเร็วๆ นี้ รวมถึงกะโหลกของโฮโมอีเรคตัสในแอฟริกาใต้ ได้สร้างความสนใจในระดับสูงจากสาธารณชนและชุมชนวิทยาศาสตร์ ซากดึกดำบรรพ์มีข้อมูลอันล้ำค่าเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ของมนุษย์ แต่เมื่อเจาะลึกลงไป มีคำถามที่ซับซ้อนมากว่า “ฟอสซิล” คืออะไร
และใครควรได้รับกรรมสิทธิ์ในสิ่งเหล่านั้น นี่คือหัวข้อของบทความวิจัย
ล่าสุดของเรา ที่ตี พิมพ์ในวารสาร Heliyon คำถามเกี่ยวกับสิ่งที่มีคุณสมบัติเป็น “ฟอสซิล” ยังคงเปิดอยู่ พจนานุกรมออกซ์ฟอร์ดนิยามฟอสซิลเป็น ซากหรือความประทับใจของพืชหรือสัตว์ที่ฝังอยู่ในหินและเก็บรักษาไว้ในรูปกลายเป็นหิน
แต่คำจำกัดความนี้ไม่รวมถึงการใช้คำในวงกว้าง เปลือกไข่หรือโคโพรไลต์ (อุจจาระจากซากดึกดำบรรพ์) ไม่ใช่ซากศพโดยตรงหรือไม่ใช่รูปลักษณ์ของสัตว์หรือพืช แต่นักโบราณคดีมักเรียกสิ่งเหล่านี้ว่า “ฟอสซิล”
กระบวนการเกิดซากดึกดำบรรพ์สามารถเริ่มต้นได้ทันทีหลังจากสิ่งมีชีวิตตาย และคำว่า “ฟอสซิล” ไม่ได้ผูกมัดกับช่วงเวลาหรือสถานะการเก็บรักษาที่เฉพาะเจาะจง
คำนี้ยังเกี่ยวข้องกับคุณค่าที่มองเห็นได้ เอกลักษณ์หรือความหายากของสิ่งที่เหลืออยู่ (และสิ่งที่พวกเขาอาจเปิดเผย) ด้วยความหมายที่กว้างเช่นนี้ ความพยายามอย่างไม่น่าแปลกใจในการควบคุมสถานะของซากดึกดำบรรพ์จึงเต็มไปด้วย มีการถกเถียง อย่างมีชีวิตชีวา เกี่ยวกับการค้นพบHomo naledi ในปี 2558 ในถ้ำ Rising Star ใกล้เมือง Johannesburg ประเทศแอฟริกาใต้ การเข้าถึงไซต์และฟอสซิลของสาธารณชนทำให้เกิดการวิพากษ์วิจารณ์อย่างหนักจากนักวิจัย สิ่งนี้ทำให้เกิดคำถาม: การค้นพบซากดึกดำบรรพ์ควรมีอิสระหรือไม่?
โดยทั่วไปทั่วโลก บุคคลที่ขุดพบฟอสซิลจะได้รับอนุญาตให้เก็บรักษามันไว้ ไม่เพียงแค่นั้น พวกเขาสามารถทำการวิเคราะห์ที่อาจทำลายล้างได้ และให้สิทธิ์ในการเข้าถึงข้อมูลที่เปิดเผยทั้งทางวิทยาศาสตร์และสาธารณะ การปฏิบัติดังกล่าวสามารถทำให้เกิดกลุ่มอาการ “สุภาพบุรุษสโมสร” ซึ่งสมาชิกของกลุ่มที่มีอิทธิพลทางวิทยาศาสตร์
มีโอกาสที่ดีกว่าในการเข้าถึงฟอสซิลที่สำคัญ แต่ถึงแม้จะเป็นที่ยอมรับ
กันในภาคสนาม แต่แนวทางของ “ผู้เฝ้าประตู” ก็เป็นปัญหาทางกฎหมาย มนุษย์และซากศพมนุษย์มีสถานะพิเศษในระบบกฎหมายของประเทศส่วนใหญ่ ในขณะที่สัตว์สามารถเป็นเจ้าของได้ แต่มนุษย์ทำไม่ได้ เมื่อรวมสิ่งนี้เข้าด้วยกัน คำจำกัดความของ “มนุษย์” เองก็ถูกโต้แย้ง และทำให้กฎหมายต้องขุ่นมัวเมื่อพูดถึงการค้นพบซากมนุษย์ทางโบราณคดี
ตัวอย่างเช่น การค้นพบ DNA เมื่อเร็ว ๆ นี้ของการผสมข้ามพันธุ์ระหว่างHomo sapiens , Homo neanderthalensisและDenisovansรวมถึงข้อเท็จจริงที่ว่าHomo nalediและHomo floresensisมีอยู่พร้อม ๆ กับมนุษย์ยุคใหม่ – บ่งชี้ว่านักวิทยาศาสตร์พยายามดิ้นรนเพื่อให้ได้ความเห็นเป็นเอกฉันท์ว่าขอบเขตของ ” มนุษย์” โกหก
คำจำกัดความของ “มนุษย์” สามารถกำหนดได้ด้วยวัฒนธรรม ชนพื้นเมืองจำนวนมากรวมถึงชุมชนจากออสตราเลเซียและแอฟริการับรู้ความเชื่อมโยงของบรรพบุรุษกับสายพันธุ์ที่ไม่ได้จัดว่าเป็นโฮโมเซเปียน เสมอไป
แล้วจะทำอย่างไรกับซากดึกดำบรรพ์ของสิ่งมีชีวิตที่สูญพันธุ์ไปแล้วซึ่งไม่ใช่ “มนุษย์” ในความหมายของHomo sapiensแต่ก็ยังเป็นบรรพบุรุษวิวัฒนาการของเรา
ซากศพมนุษย์เป็นสิ่งที่ควรครอบครองหรือไม่?
ในออสเตรเลีย เช่นเดียวกับในระบบกฎหมายทั่วไป จะไม่มี “ทรัพย์สิน” ในศพมนุษย์ แม้ว่าจะมีการควบคุมทั้งการฝังและการขุดดิน แต่ความเป็นเจ้าของศพกลับไม่ใช่
การส่งออกมรดกทางวัฒนธรรม “ประเภท A” ซึ่งรวมถึงซากศพมนุษย์ เป็นสิ่งต้องห้ามภายใต้พระราชบัญญัติคุ้มครองมรดกทางวัฒนธรรมที่เคลื่อนย้ายได้ พ.ศ. 2529 นอกจากนี้ กฎหมายของรัฐออสเตรเลียที่ควบคุมการใช้เนื้อเยื่อมนุษย์ทางวิทยาศาสตร์ (เช่นพระราชบัญญัติเนื้อเยื่อมนุษย์ของรัฐนิวเซาท์เวลส์ ปี 1983 ) ไม่จำเป็นต้องได้รับความยินยอมใดๆ สำหรับตัวอย่างที่ขุดขึ้นมาก่อนปี 2003
ในทางกลับกัน ออสเตรเลียยังมีโครงการส่งตัวกลับประเทศสำหรับมรดกทางวัฒนธรรมของชนพื้นเมือง โครงการนี้พยายามที่จะนำซากมนุษย์และวัตถุศักดิ์สิทธิ์ที่ถูกขโมยกลับคืนสู่ชุมชนเดิม
วิชาวัฒนธรรม
ความตึงเครียดระหว่างความสนใจทางวิทยาศาสตร์และความเชื่อทางจิตวิญญาณนั้นชัดเจนในบริบทของการส่งซากศพมนุษย์กลับไปยังชุมชนพื้นเมือง
แม้ว่าซากดึกดำบรรพ์ของมนุษย์ยังคงมีคุณค่าทางวิทยาศาสตร์อย่างมีนัยสำคัญ แต่คุณค่าเชิงสัญลักษณ์และจิตวิญญาณไม่สามารถละเลยได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับชุมชนที่รู้สึกผูกพันกับพวกเขา ซากศพของมนุษย์สามารถอธิบายได้ดีที่สุดว่าเป็นทั้งวัตถุทางวิทยาศาสตร์และวัตถุทางวัฒนธรรม
